Ολοκληρώνοντας το μάθημα, οι φοιτητές αναμένεται να διαθέτουν τα εξής:

Γνώσεις

• Να αναγνωρίζουν τον ρόλο της γλώσσας στην όλη ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού
• Να συζητούν τα βασικά θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα στο επιστημονικό πεδίο της γλωσσικής ανάπτυξης
• Να περιγράφουν τα στάδια, τις διαδικασίες και τα ορόσημα της γλωσσικής ανάπτυξης ανά γλωσσικό επίπεδο ανάλυσης (φωνολογία, μορφολογία κ.λπ.) από την αρχή της ζωής έως την εφηβεία
• Να προσδιορίζουν στοιχειωδώς τη γλωσσική ανάπτυξη δίγλωσσων/πολύγλωσσων παιδιών
• Να προσδιορίζουν στοιχειωδώς την αποκλίνουσα γλωσσική ανάπτυξη

Δεξιότητες

• Να εντοπίζουν, να περιγράφουν και να εξηγούν τα ποικίλα γλωσσικά λάθη που κάνουν όλα τα παιδιά στη διάρκεια της γλωσσικής ανάπτυξης
• Να αντιστοιχίζουν τα χαρακτηριστικά του λόγου των παιδιών με την ηλικία

Ικανότητες

• Να κατανοούν, συνθέτοντας πληροφορίες, τις αποκλίσεις/διαταραχές της γλωσσικής ανάπτυξης στο πλαίσιο των σπουδών αλλά και μετά την ολοκλήρωσή τους σε επίπεδο ανάγνωσης της βιβλιογραφίας όπως και κλινικής πρακτικής
• Να αξιοποιούν μελλοντικά τις θεωρητικές γνώσεις για την τυπική γλωσσική ανάπτυξη στην περιγραφή, διάγνωση και θεραπεία προβλημάτων που αφορούν τις ικανότητες γλωσσικής επικοινωνίας

• Εφαρμογή της γνώσης στην πράξη
• Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
• Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις
• Λήψη αποφάσεων
• Αυτόνομη εργασία
• Σεβασμός στη διαφορετικότητα και την πολυπολιτισμικότητα
• Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου
• Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

Σύντομη Περιγραφή Μαθήματος:
Στόχος του μαθήματος είναι να εξοικειωθούν οι φοιτητές με την τυπική γλωσσική ανάπτυξη ώστε να μπορούν στη συνέχεια να κατανοούν καλύτερα τις ποικίλες μη τυπικές μορφές γλωσσικής ανάπτυξης. Παρουσιάζονται καταρχάς έννοιες απαραίτητες για την περιγραφή της γλωσσικής οντογένεσης, οι ποικίλες παράμετροί της (βιολογικές, κοινωνικές, γνωσιακές) όπως και τα θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα που αφορούν το σχετικό επιστημονικό πεδίο. Ακολουθεί μια συστηματική επισκόπηση της ανάπτυξης των διαφόρων γλωσσικών και επικοινωνιακών ικανοτήτων στη μητρική γλώσσα κατά τη βρεφική, παιδική και εφηβική ηλικία. Το μάθημα ολοκληρώνεται με μια σύντομη αναφορά στη γλωσσική ανάπτυξη των δίγλωσσων/πολύγλωσσων παιδιών και με προκαταρκτική αναφορά στις αποκλίσεις της γλωσσικής ανάπτυξης, θέματα που απασχολούν εκτενώς άλλα μαθήματα του προγράμματος σπουδών.

Το μάθημα αναπτύσσεται σε 13 διδακτικές εβδομάδες, αντικείμενα των οποίων είναι τα εξής:

• Έννοιες υποβάθρου: γλώσσα, ομιλία, επικοινωνία, επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των φυσικών γλωσσών (Ενότητα 1)
• Εισαγωγή στο επιστημονικό αντικείμενο της γλωσσικής ανάπτυξης (Ενότητα 2)
• Θεωρητικές προσεγγίσεις και μέθοδοι έρευνας της γλωσσικής ανάπτυξης (Ενότητα 3)
• Η προλεκτική περίοδος (Ενότητα 4)
• Η ανάπτυξη των γλωσσικών ικανοτήτων, πιο συγκεκριμένα της φωνολογίας (των γλωσσικών ήχων), της γραμματικής (μορφολογίας και σύνταξης) και της σημασιολογίας (του λεξιλογίου κυρίως), με κύρια εστίαση στα πρώτα χρόνια της ζωής έως το τέλος της προσχολικής ηλικίας (Ενότητες 5-9)
• Η ανάπτυξη των επικοινωνιακών ικανοτήτων (π.χ. των δεξιοτήτων συνομιλίας και αφήγησης) από την αρχή της ζωής έως την εφηβεία (Ενότητες 10-11)
• Η γλωσσική ανάπτυξη σε δίγλωσσα/πολύγλωσσα παιδιά και ειδικούς πληθυσμούς (Ενότητα 12)
• Ανακεφαλαίωση (Ενότητα 13)

Γραπτή εξέταση στο τέλος του εξαμήνου, η οποία περιλαμβάνει ερωτήσεις ανάπτυξης, σύντομης απάντησης ή/και θέματα κλειστού τύπου (π.χ. πολλαπλής επιλογής).

Γλώσσα αξιολόγησης: ελληνική

Οι σχετικές πληροφορίες ανακοινώνονται στο e-class του μαθήματος.

Διανεμόμενα συγγράμματα μέσω του συστήματος πολλαπλής βιβλιογραφίας

1. Hoff, E. (2020). Γλωσσική ανάπτυξη (γενική επιμ. Μ. Μαρτζούκου & Δ. Παπαδοπούλου· μτφ. Σ. Αργυρόπουλος). Λευκωσία: Broken Hill Publishers.

2. Μότσιου, Ε. (2017). Εισαγωγή στην ανάπτυξη της γλώσσας (2η έκδ.). Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

3. Παπαηλιού, Χρ. (2005).  Η ανάπτυξη της γλώσσας: Θεωρητικές προσεγγίσεις και ερευνητικά δεδομένα από την τυπική και αποκλίνουσα γλωσσική συμπεριφορά. Αθήνα: Παπαζήσης.

4. Ράλλη, Α. Μ. (2019). Γλωσσική ανάπτυξη: Βρεφική, παιδική και εφηβική ηλικία. Αθήνα: Gutenberg.

Ενδεικτική βιβλιογραφία περαιτέρω μελέτης Βιβλία

1. Clark, E. V. (2009). First language acquisition (2nd ed.). Cambridge: Cambridge University Press.

2. Hoff, E. (2014). Language development (5th ed.). Belmont, CA: Wadsworth Cengage Learning.

3. Hoff, E., & Shatz, M. (eds.). (2007). Blackwell handbook of language development. Oxford: Blackwell.

4. Κατή, Δ. (2009). Γλώσσα και επικοινωνία στο παιδί (4η έκδ.). Αθήνα: Οδυσσέας.

5. Kail, M. (2019). Η κατάκτηση της γλώσσας (επιστημ. επιμ. Κ. Διακογιώργη· μτφ. Α. Σταθάκη). Αθήνα: Gutenberg.

6. Lust, B. C., & C. Foley (eds.). (2004). First language acquisition: The essential readings. Oxford: Blackwell.

7. Νικολόπουλος, Δ. (επιμ.). (2008). Γλωσσική ανάπτυξη και διαταραχές. Αθήνα: Τόπος.

8. Owens, R. E. (2008). Language development: An introduction (7th ed.). Boston, MA: Pearson.

Άρθρα

1. Κατή, Δ. (2001α). Απόκτηση της γλώσσας. Στο Α.-Φ. Χριστίδης (επιμ. σε συνεργασία με Μ. Θεοδωροπούλου), Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα (σελ. 27-30). Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.

2. Κατή, Δ. (2001β). Ανάπτυξη της γλώσσας. Στο Α.-Φ. Χριστίδης (επιμ.), Ιστορία της ελληνικής γλώσσας: Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα (σελ. 94-101). Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μ. Τριανταφυλλίδη].

3. Κατή, Δ. (2008). Η ανάπτυξη της γλώσσας: Θεωρία, έρευνα και κλινικές επιπτώσεις. Στο Γ. Τσιάντης & Α. Αλεξανδρίδης (επιμ.), Προσχολική παιδοψυχιατρική Ι: Ανάπτυξη (σελ. 198-240). Αθήνα: Καστανιώτης.

Συναφή Επιστημονικά Περιοδικά

• First Language

• Journal of Child Language Language Acquisition

• Language, Interaction and Acquisition/Langage, Interaction et Acquisition Language Learning and Development

Χρήσιμες Ιστοσελίδες

• Ανοικτό Ακαδημαϊκό Μάθημα: Κατή, Δ. Ανάπτυξη του λόγου. Ανακτήθηκε την Κυριακή, 22 Μαΐου 2022 από https://opencourses.uoa.gr/courses/ECD4/

• Child Language Data Exchange System: https://childes.talkbank.org/ 

• Προφορικό Σώμα Κειμένων Ελληνόφωνων Παιδιών: http://gcsl.ece.uth.gr/?fbclid=IwAR3KNC0hq_im6AVZB5arNlQtRRoJSgj93G2- dUdwyOAumVReG0oRAWayPJo

https://eclass.uop.gr/courses/2015